Via ProVeg zag ik een schoolmelkpetitie voorbijkomen, waarin ‘ we de EU oproepen om ook plantaardige melk toe te voegen aan de EU-regeling voor schoolmelk. Met twee kleinkinderen die nog naar school moeten gaan, mijn eigen keuzes van tegenwoordig en mijn herinnering aan de schoolmelk van vroeger – bah – ben ik van mening dat er plantaardige schoolmelk moet worden toegevoegd aan het menu.
Het toevoegen van plantaardige melk levert naar mijn idee niet alleen voordeel op voor het klimaat en dierenwelzijn, maar ook voor de kinderen met een lactose intolerantie zal het fijn zijn. Ze krijgen ook schoolmelk, net als de vriendjes en vriendinnetjes.
Misschien heb je de reclame van Wakker Dier op de radio of televisie voorbij zien komen. Zij zijn een campagne gestart en misschien zit je nu wel met vragen over plantaardige melk. Is sojamelk wel gezond? Mag ik mijn kind wel plantaardige melk geven? Wat is de klimaatimpact van al die plantaardige dranken?
Welke voedingsstoffen bevat plantaardige melk?
De ene plantaardige melk is de andere niet, en de een levert dus meer voedingsstoffen dan de ander. Kijk je naar sojamelk dan bevat dat ongeveer dezelfde hoeveelheid eiwitten als koemelk, circa 3 gram per 100 ml. Veel producenten verrijken sojamelk met calcium en andere vitamines, zoals B12 en D. Daarom wordt het gezien als een goed alternatief voor koemelk.
Wat het basisingrediënt ook is (soja, haver etc.) en of het nu wel of niet verrijkt is met vitaminen en mineralen, geen enkele plantaardige melk bevat lactose of cholesterol. Haver zou zelfs cholesterolverlagende eigenschappen hebben en datzelfde geldt waarschijnlijk ook voor havermelk.
Is plantaardige melk bewerkt?
Ja, net als dierlijke zuivel is plantaardige melk uit de winkel bewerkt. Naast vitaminen en mineralen worden er ook vaak kleine hoeveelheden olie, suiker, smaakmakers en stabilisatoren toegevoegd. Hierdoor komen smaak en mondgevoel zoveel mogelijk overeen met die van koemelk.
Is koemelk de beste bron van calcium?
Koemelk is een bron van calcium, maar zeker niet de enige of de beste. Een aantal van de beste calciumbronnen zijn groenten zoals broccoli, Chinese kool en boerenkool. Broccoli en boerenkool zie je daarom ook veelvuldig terugkomen in plantaardige veganistische recepten. Producenten die hun plantaardige melk verrijken met calcium, gebruiken daarvoor net zoveel calcium als er in koemelk zit. Je kunt dus met een gerust hart – en een goed geweten – plantaardige melk drinken. Let er dan natuurlijk ook wel op dat de plantaardige melk inderdaad met calcium verrijkt is.
Je hoort vaak dat kinderen koemelk nodig hebben als “natuurlijke” calciumbron, voor de groei en het ontwikkelen van sterke botten. Maar wat men niet weet is dat koeien zelf calciumsupplementen krijgen. Dit krijgen ze via verrijkt voer en dat zorgt uiteindelijk voor melk met een hoger calciumgehalte dan wij als mensen echt nodig hebben. Wij hebben ongeveer 1 gram calcium per dag nodig. Binnen de industriële veehouderij zijn supplementen de enige manier om in die behoefte te voorzien.
Hoe zit het met suiker in plantaardige melk?
Net als bij veel producten uit de supermarkt, wordt er aan sommige plantaardige dranken ook suiker toegevoegd. Het spreekt voor zich dat plantaardige melk zonder toegevoegde suikers gezonder is. Mijn motto is dan ook ”lees altijd het etiket”.
Je kunt er van uit gaan dat havermelk gemiddeld genomen zoeter is dan andere soorten plantaardige melk. Haver bevat nature namelijk suikers, maar aan de meeste soorten havermelk zijn geen extra suikers toegevoegd. Maar dan nog zit er zelfs in gezoete soja- of amandelmelk vaak minder suiker dan in koemelk.
Plantaardige melk en de landelijke voedingsrichtlijnen
In verschillende landen wordt plantaardige melk aangewezen als prima alternatief voor mensen met een lactose intolerantie of koemelkallergie of voor mensen met een plantaardige leefstijl, zoals bijvoorbeeld veganisten. Ook in Nederland wordt sojamelk met toegevoegd calcium en vitamine B12 als een volwaardig alternatief gezien. Het staat zelfs in de Schijf van Vijf van het Nederlandse Voedingscentrum.
In totaal zijn er 23 landen die plantaardige melk als alternatief voor koemelk hebben opgenomen in hun voedingsrichtlijnen (o.a. Zweden, Finland, Canada, het Verenigd Koninkrijk en Australië).
Voor wie is het belangrijk om ook calciumrijke plantaardige melk te kunnen drinken dankzij de Europese schoolmelkregeling?
Kinderen met een lactose intolerantie
Lactose intolerantie zorgt ervoor dat je lichaam moeite heeft met het afbreken van lactose, een suiker dat voorkomt in koemelk. Wereldwijd is meer dan de helft van de mensen (ongeveer 68%) lactose intolerant. De meeste mensen van inheems-Amerikaanse, Aziatische en Afrikaanse afkomst zijn overigens lactose-intolerant. Het toevoegen van plantaardige melk aan de schoolmelkregeling zorgt er dus ook voor dat kinderen niet worden buitengesloten.
Kinderen met een koemelkallergie
De gevolgen van het hebben van een koemelkallergie kunnen mild zijn, maar ook levensbedreigend. Koemelkallergie is de meest voorkomende voedselallergie bij baby’s en kinderen. Het is een reactie van het immuunsysteem als gevolg van een overgevoeligheid voor bepaalde eiwitten in koemelk. Plantaardige melk is een goed alternatief voor kinderen met een koemelkallergie.
Iedereen met zorgen over het klimaat
Steeds meer mensen zijn zich bewust van de urgente klimaatcrisis waarin we ons bevinden en de noodzaak die te stoppen. Een van de belangrijkste veroorzakers van klimaatverandering is de veehouderij – en dan vooral houderijen voor koeien voor zuivel en rundvlees.
Vergelijk je de verschillende soorten plantaardige melk met koemelk, dan heeft koemelk de grootste milieu-impact. Bij de productie van koemelk worden meer broeikasgassen uitgestoten en wordt meer land en meer water gebruikt dan voor de productie van plantaardige melk. Voor een liter koemelk wordt bijvoorbeeld 22 keer meer water gebruikt en ongeveer 12 keer meer land dan voor sojamelk. Daarnaast stoot koemelk drie keer zo veel broeikasgassen uit. Andere soorten plantaardige melk, zoals melk op basis van haver of rijst, scoren even goed op duurzaamheid als sojamelk.
Plantaardige melk en dierenwelzijn
Plantaardige melk is vrij van dierenleed
Voor veel mensen is dierenwelzijn een steeds belangrijker onderwerp. Het dierenleed wat we soms zien wuiven we weg naar verre oorden. We denken – of hopen – dat dat in Nederland niet gebeurt. Maar helaas fokken industriële melkveebedrijven koeien die extreem veel melk kunnen produceren. Die hoge melkproductie heeft ernstige gevolgen voor het welzijn van de koeien. Dieren met een hogere productie hebben bijvoorbeeld vaker stofwisselingsproblemen, zoals slepende melkziekte. Sommige koeien staan zo’n 120 dagen per jaar buiten en lopen in de wei, maar anderen krijgen het daglicht nooit te zien.
En hoewel er de laatste jaren steeds meer aandacht is voor het welzijn van koeien, hebben veel stallen nog steeds te gladde en harde vloeren, een slechte luchtkwaliteit en onvoldoende loopruimte.
Gelukkig worden we ons steeds bewuster van het dierenleed binnen de zuivelindustrie. Door plantaardige melk beschikbaar te maken op school kunnen leerlingen kiezen voor melk die geen negatieve impact heeft op het welzijn van dieren.
Moedermelk
Net als andere zoogdieren – zoals jij en ik – produceren koeien alleen melk nadat ze een jong hebben gekregen. Om de productie op peil te houden, worden koeien elk jaar dwangmatig zwanger gemaakt. Kunstmatig geïnsemineerd. Verkracht. Net als bij mensen duurt de zwangerschap van een koe 9 maanden. Na de geboorte worden kalfjes direct bij hun moeder weggehaald; de melk is er tenslotte voor menselijke consumptie en niet voor het kalfje dat net geboren is.
Heb je wel eens een filmpje op YouTube of Instagram voorbij zien komen waarin een kalfje bij de moeder werd weggehaald? Als je dat een keer hebt gezien weet je dat zo’n scheiding een traumatische ervaring is voor zowel de moeder als haar kalfje.
Zes tot acht weken na de geboorte wordt ze opnieuw zwanger gemaakt en begint het proces van voren af aan…
Meer over dit onderwerp kun je lezen in dit artikel van ProVeg.
Is plantaardige melk ook geschikt voor baby’s en peuters?
Liever borstvoeding
Koemelk en plantaardige melk zijn beiden ongeschikt als voeding voor baby’s. In hun eerste jaar moeten baby’s moedermelk krijgen, of speciale zuigelingenvoeding. Naast de traditionele zuigelingenvoeding bestaat er ook een volwaardige plantaardige zuigelingenvoeding, die goed is voor de ontwikkeling van een kind.
Jonge kinderen kunnen alle plantaardige dranken veilig drinken, behalve rijstmelk vanwege het arsenicumgehalte in rijst.
Bestaat er ook biologische plantaardige melk?
Jazeker, ook plantaardige melk is te koop in een bio-variant. Wetgeving vanuit de Europese Unie bepaalt welke plantaardige melk de stempel “biologisch” mag dragen.
Als er bijvoorbeeld vitamines en mineralen worden toegevoegd aan een product, mag het in de meeste gevallen niet bestempeld worden als “biologisch”. Maar dat wil zeker niet zeggen dat verrijkte plantaardige melk minder gezond is. In tegendeel zelfs; het maakt verrijkte plantaardige melk een goede bron van calcium en een gezond alternatief voor koemelk.